periodontitis

Η περιοδοντική νόσος είναι μία χρόνια φλεγμονώδης νόσος που προκαλείται από την αλληλεπίδραση τοξικών προϊόντων των μικροβίων της οδοντικής μικροβιακής πλάκας και των μηχανισμών άμυνας του οργανισμού. Περιβαλλοντικοί (κάπνισμα, στρες) και γενετικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της νόσου, καθορίζοντας, συγχρόνως, την ευαισθησία του ατόμου στην εμφάνιση περιοδοντίτιδας [1, 2]. 

Η διατροφή συμβάλλει στην ανάπτυξη και διατήρηση του οργανισμού, αλλά και στην πρόληψη ασθενειών. Μολονότι είναι αποδεδειγμένη η σχέση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη με την εμφάνιση της τερηδόνας, λιγότερο τεκμηριωμένος και σαφής είναι ο ρόλος της διατροφής στην εμφάνιση και εξέλιξη της περιοδοντικής νόσου.

Ειδικότερα, η υπάρχουσα βιβλιογραφική τεκμηρίωση είναι περιορισμένη, ενώ οι περισσότερες από τις σύγχρονες μελέτες διερευνούν την ανασταλτική δράση στην περιοδοντική νόσο μικροθρεπτικών συστατικών και φυτοχημικών ενώσεων, οι οποίες φαίνεται να επιδρούν θετικά στην υγεία των περιοδοντικών ιστών, ενώ η έλλειψή τους μπορεί να συσχετίζεται σε κάποιο βαθμό με την εμφάνιση φλεγμονής του περιοδοντίου.

Συγκεκριμένα, από τις ανεπάρκειες βιταμινών, η ανεπάρκεια της βιταμίνης C φαίνεται να είναι η μόνη που σε μελέτες παρουσίασε στατιστικά σημαντική συσχέτιση με την εμφάνιση περιοδοντικής νόσου σε καπνιστές και πρώην καπνιστές [3].

Tα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης B12 έχουν συσχετιστεί με επιδείνωση της περιοδοντικής κατάστασης και αυξημένο ποσοστό απώλειας δοντιών [4].

Επιπλέον,  ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αιμορραγία των ούλων, ενώ έχει,  επίσης, καταδειχθεί αντίστροφη σχέση μεταξύ των επιπέδων της βιταμίνης αυτής στον ορό των ατόμων και τη σοβαρότητα της περιοδοντίτιδας [5]. Περισσότερα βλέπε: Περιοδοντίτιδα: Η σχέση του συμπλέγματος των βιταμινών Β και της περιοδοντίτιδας©

Σημαντικό ρόλο στη θωράκιση του οργανισμού απέναντι σε χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις, όπως η περιοδοντική νόσος, διαδραματίζει η πρόσληψη και μίας άλλης βιταμίνης, της βιταμίνης D, σε συνδυασμό με τη λήψη ασβεστίου. Περισσότερα βλέπε: Η ευεργετική δράση της βιταμίνης D3 στην ουλίτιδα και την περιοδοντίτιδα©

Στη διατήρηση της υγείας των περιοδοντικών ιστών συμβάλλουν και τα Ω-3 λιπαρά οξέα, λόγω των αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων τους. Χαρακτηριστικά, η προσθήκη Ω-3 λιπαρών οξέων στη διατροφή αρουραίων που είχαν προσβληθεί με Porphyromonas gingivalis και είχαν ακτινογραφικά εμφανή περιοδοντική καταστροφή, είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή της οστικής απορρόφησης και τη μείωση της εμφάνισης μεσολαβητών της φλεγμονής, όπως IL-1β και TNF-α [6, 7]. 

Η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία, η οποία αποτελεί τμήμα του μεταβολικού συνδρόμου που φαίνεται να συνδέεται με την εμφάνιση και τη βαρύτητα της περιοδοντικής νόσου.

Η συσχέτιση του είδους της διατροφής, αλλά και της σωματικής άσκησης με τα νοσήματα των ούλων διαφαίνεται και από μία ενδιαφέρουσα έρευνα των Πανεπιστημίων της Βέρνης και της Ζυρίχης  [8].

Στη μελέτη αυτή 10 εθελοντές έζησαν για 4 εβδομάδες σε συνθήκες προσομοίωσης της λίθινης εποχής με προσαρμογή των διατροφικών συνηθειών -που συνεπαγόταν περιορισμό των θερμίδων και αποχή από επεξεργασμένα σάκχαρα-, ενίσχυση της σωματικής άσκησης, αλλά και αποχή από οποιοδήποτε μέσο στοματικής υγιεινής.

Αξιοσημείωτα, ο δείκτης αιμορραγίας κατά την ανίχνευση και το βάθος θυλάκων μειώθηκαν στατιστικά σημαντικά παρόλο που σημειώθηκε στατιστικά σημαντική αύξηση του δείκτη πλάκας και στατιστικά μη σημαντική αύξηση του ουλικού δείκτη. Τα ευρήματα της μελέτης αυτής είναι σύμφωνα με αυτά προγενέστερων μελετών, που καταδεικνύουν ότι η συχνή πρόσληψη επεξεργασμένων σακχάρων συμβάλλει στην εμφάνιση φλεγμονής των ούλων.

Από την άλλη πλευρά, η κατανάλωση αντιοξειδωτικών ουσιών μέσω της τροφής μπορεί να είναι ευεργετική, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη βιβλιογραφικά τεκμηριωμένη έμμεση σχέση του οξειδωτικού στρες με την καταστροφή των ιστών στην περιοδοντίτιδα.

Επιπλέον, έχουν βρεθεί επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών χαμηλότερα από το φυσιολογικό στο αίμα ασθενών με περιοδοντίτιδα και αντίστοιχα υψηλά επίπεδα σε άτομα με υγιές περιοδόντιο.

Τα πιο χαμηλά επίπεδα σε γενικευμένη περιοδοντίτιδα μέσης και προχωρημένης βαρύτητας εμφάνιζαν τα α και β καροτένιο, η β κρυπτοξανθίνη και η ζεαξανθίνη (μορφές βιταμίνης Α) [9]. 

Η παρουσία ισορροπημένων επιπέδων ιχνοστοιχείων ενδοκυτταρίως και εξωκυτταρίως, όπως ο σίδηρος (Fe), ψευδάργυρος (Zn), σελήνιο  (Se) και χαλκός  (Cu) είναι απαραίτητη  για την πρόληψη της εξέλιξης  χρόνιων καταστάσεων όπως η περιοδοντίτιδα.  

Τόσον η ύπαρξη υπερβολικών συγκεντρώσεων αυτών των ιχνοστοιχείων στον οργανισμό, όσο και η έλλειψή τους μπορεί να δράσει καταστρεπτικά στην υγεία του περιοδοντίου.

 Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον σίδηρο. Επιπλέον, μερικά ιχνοστοιχεία , όπως π.χ. το σελήνιο και ο ψευδάργυρος αποτελούν απαραίτητα συστατικά αντιοξειδωτικών ενζύμων, που αποτρέπουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου να προκαλέσουν ιστική καταστροφή.

 Η έλλειψη των παραπάνω στοιχείων επιδεινώνουν την περιοδοντίτιδα που σχετίοζεται με συστηματικές νόσους, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης [10].

 Συνοψίζοντας, υπάρχει στη βιβλιογραφία σχετικά μικρός αριθμός μελετών που αναφέρονται στην επίδραση του είδους της διατροφής στην περιοδοντική νόσο, με αποτέλεσμα τα συμπεράσματα να μην είναι καταληκτικά.

 Αν και υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις της ευεργετικής επίδρασης συγκεκριμένων μικροθρεπτικών συστατικών στην υγεία των περιοδοντικών ιστών, μέσω κυρίως του περιορισμού της φλεγμονής, είναι σαφές ότι περαιτέρω διερεύνηση είναι απαραίτητη για την τεκμηρίωση μιας πιθανής συσχέτισης μεταξύ της διατροφής και της εμφάνισης και εξέλιξης της περιοδοντικής νόσου.

 Σε αυτό συντείνει και η έλλειψη μεγάλων επιδημιολογικών μελετών που να συσχετίζουν τις διατροφικές συνήθειες του γενικού πληθυσμού με την εμφάνιση και τη βαρύτητα της περιοδοντικής νόσου.